Cây Nhãn

Cây Nhãn

Tên tiếng Anh là Longan,

Tên tiếng Pháp là Longanier.

Tên Khoa học: Nephelium longana; Euphoria longana; Dimocarpus longan

Nguồn gốc của cây nhãn cho đến nay vẫn còn có những ý kiển khác nhau, có tác giả cho rằng nguồn gốc của cây nhãn ở vùng Quảng Đông, Quảng Tây (Trung Quốc), có tác giả cho rằng gốc từ Ân Độ sau đó mới được đem đi trồng ở Malaysia và Trung Quốc, có tác giá lại cho rằng Kalimantan (Indonesia) cũng là cái nôi của nhãn.

Nhãn là cây nhiệt đới và á nhiệt đới, có thể trồng được từ đường xích đạo đến VĨ tuyển 28-36, nhưng chi có một số nước trồng với diện tích lớn như Trung Quốc, Thái Lan, Việt Nam, Myanma, Indonesia, Malaysia, Ấn Độ, Mỹ…

Tại Việt Nam nhãn được trồng khá phổ biến từ Bắc chí Nam. Hiệu quả kinh tế cao, những năm gần đây diện tích trồng nhãn phát triển khá nhanh. Diện tích trồng nhãn ở nước ta vào khoảng 70-80 ngàn ha, trong đó các tỉnh phía Nam chiếm khoảng 2/3 trong tổng diện tích này.

Đặc điểm thực vật học cây nhãn

Cây nhãn có tên khoa học là Nephelium longana; Euphoria longana; Dimocarpus longan thuộc họ Bồ hòn (Sapindaceae). Sự phân bổ của bộ rễ phụ thuộc vào cách nhân giống.

Nếu cây nhãn được trồng bằng hạt, bộ rễ sẽ khoẻ, ăn sâu.

Nhãn là cây thân gỗ, tương đổi lớn có thể cao tới 10-15 mét, thân có vỏ dầy, nhiều vết nứt dọc nhỏ, đôi khi bong tróc ra từng mảng. Tán cây rộng và rậm rạp, lả xanh quanh năm.

Nếu cây nhãn được trồng bẵng cây ghép. Có khoảng 80°/o số rễ tập trung dầy đặc ở  phần hình chiểu của tán lá và phân bổ chủ yểu ở độ Sâu khoảng 40-50cm.

Lá nhãn thuộc loại lá kép lông chim, lá đơn mọc đổi xứng hay so le. Đa số các giống nhãn lá kép có 3-5 cập lá chét, tuy nhiên cũng có giống chỉ có 1-2 cặp lá, nhưng ít.

Lá nhãn hình mũi mác, mặt lá xanh đậm, lưng lá Xanh nhạt, cuống lá ngắn, gân chính và gân phụ nổi rõ. Lá non màu đỏ tím hay đỏ nâu (tủy giống) và thay dối theo thời gian. Tuổi thọ của lá khoảng 1-3 năm.

Hoa nhãn  mọc thành từng chùm ở đầu cành, nhãn có rất nhiều hoa, sổ lượng hoa nhiều hay ít trên mỗi cành tùy thuộc vào tuổi của cây, giống nhãn, mùa vụ trong năm… có thể có vài trăm hoa đến 2-3 ngàn hoa.

Một số đặc điểm của cây nhãn

Nhãn có 4 loại hoa: hoa đực, hoa cái, hoa lưỡng tírìh và hoa dị hình nhưng nhiều nhất vẫn là hoa đực, sau đó là hoa cái còn hoa lưỡng tính và dị  hình rất ít. Hoa nhãn có 5 cánh, màu trắng vàng, khi nở có mùi thơm nhẹ, nhiều mật.

Hoa nhãn thụ phấn nhờ côn trùng là chính, tỷ lệ thụ phấn tương đối cao, nhưng tỷ lệ trái non bị rụng sính lý cũng rất nhiều, nên mặc dù có rất nhiều hoa nhưng số trái trên một cành nhãn khi thu hoạch đa phần cũng chỉ ở mức vài chục trái.

Trái đơn, hình cầu, tròn dẹp cân đối hay hơi lệch, đỉnh trái tròn, cuống trái hơi lõm. Vỏ trái thưởng trơn nhẵn, nhưng đôi khi cũng có những giống vỏ trái xù xì. Khi chín vỏ trái có màu nâu nhạt hay vàng da bò (tùy giống).

Cùi nhân (cơm) là phần ăn được trong trái nhãn, mềm, màu trắng trong hay hơi vàng (tùy giống), ngọt và nhiều nước (nhãn long) hoặc ít nước ăn giòn (nhãn tiêu da bò, nhân xuồng cơm vàng).

Hạt nhân hình tròn, tròn dẹp, khi chín có màu đen hay nâu đen, bóng láng. Lá mầm trong hạt màu trắng, có nhiều tinh bột, phôi màu vàng.

Độ lớn của hạt khác nhau tùy giống, có giống hạt rất lớn (nhãn long) nhtmg cũng có giống hạt rất nhỏ (nhãn tiêu) hoặc hầu như không có hạt do kết quả thụ tinh kém.

Xem thêm cây khác: Cây Chà Là Biển, Cây Táo Tây, Cây Hoa Anh Đào, Cây Bàng Đài Loan, Cây Mít, Cây lộc Vừng

Công dụng của quả nhãn

Tăng cường vitamin C

Nhãn là trái cây giàu vitamin C. Trong 100 g nhãn có chứa 84 mg dưỡng chất này, cung cấp 93% lượng vitamin C khuyến cáo hàng ngày cho nam giới và 100% nhu cầu của nữ giới.

Vitamin C trong nhãn còn hữu ích trong việc chống cảm cúm, tăng cường hệ miễn dịch.

Tăng cường xương khớp

Người lớn nên tiêu thụ 900 mg đồng mỗi ngày. 100 g nhãn tươi sẽ cung cấp 19%, trong khi 100 g nhãn khô chứa tới 807 mg đồng, cung cấp 90% lượng đồng người lớn nên nạp vào cơ thể mỗi ngày.

Giàu sắt

Ăn nhãn có thể giúp tăng lượng chất sắt cho cơ thể hiệu quả, với mỗi phần 100 g nhãn khô chứa khoẳng 5 mg, tương đương 62% nhu cầu sắt hàng ngày cho nam giới và 28% cho nữ giới.

Ngăn ngừa các vấn đề về mắt

Riboflavin là loại vitamin quan trọng trong nhóm vitamin B. Nam giới cần 1,3 mg riboflavin mỗi ngày, và nữ giới cần 1,1 mg. Theo một nghiên cứu năm 2005, không hấp thụ đầy đủ ribofalvin có thể làm tăng nguy cơ rối loạn về mắt, đặc biệt là đục thủy tinh thể. 100 g nhãn tươi cung cấp 0,14 mg riboflavin, trong khi 100 g nhãn khô cung cấp 0,5 mg.

Giảm căng thẳng, trầm cảm

Nhãn có tác dụng kích thích lá lách và tim mạch hoạt động hiệu quả, làm trẻ hóa quá trình lưu thông máu, cung cấp hiệu ứng làm dịu hệ thần kinh, giảm căng thẳng, mệt mỏi. Chúng cũng giúp điều trị chứng suy nhược thần kinh, mất ngủ và trầm cảm.

Ngày nay nhãn cũng được bố trí trồng nhiều trong cảnh quan sân vườn biệt thự.

————————-

Sưu tầm